W niemal wszystkich mediach w Polsce pojawiła się informacja o wadliwych składach sądów orzekających w sprawach o rozwód. Sąd Najwyższy odpowiadając na wątpliwości Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie uznał, że w sprawach o rozwód niezakończonych do 3 lipca 2021 roku, jak też wszczętych w okresie od 3 lipca 2021 roku do 14 kwietnia 2023 roku sąd pierwszej instancji orzekać winien był w składzie jednego sędziego, chyba że prezes sądu zarządził rozpoznanie sprawy przez trzech sędziów. W razie rozpoznania takiej sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników zachodzi nieważność postępowania przewidziana w art. 379 pkt 4 k.p.c., tj. kiedy orzeka skład sądu sprzeczny z przepisami prawa. Chociaż uchwała III CZP 32/23 została wydana już ponad miesiąc temu, to dopiero ostatnio zyskała niezwykłą popularność w przestrzeni publicznej.
Czytaj więcej
Niektóre rozwody w czasie covidu mogą być obarczone wadą. Nadal obowiązują, ale mogą zostać wzruszone przez sąd na skutek skargi o wznowienie postępowania na wniosek którejś ze stron.
Ustawa covidowa
Przyczyną problemu był art. 15 zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciw działaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, w wersji obowiązującej do 14 kwietnia 2023 roku, wprowadzający jako zasadę jednoosobowe składy sądów w obu instancjach. Wyjątkowo, prezes sądu z uwagi na m.in. zawiłość sprawy mógł zarządzić jej rozpoznanie w składzie trzech sędziów zawodowych.
Tymczasem część sądów pierwszej instancji orzekała w sprawach o rozwód w tradycyjnym składzie, czyli jeden sędzia oraz dwóch ławników.
Składy sądów
Orzecznictwo tradycyjnie przyjmuje, że w procesie cywilnym nie ma składów lepszych czy gorszych, są tylko zgodne lub sprzeczne z przepisami prawa. Rozpoznanie sprawy w składzie sprzecznym z ustawą, bo przez trzech sędziów zawodowych lub sędziego i dwóch ławników, zamiast przez jednego sędziego, skutkuje nieważnością postępowania. Rygorystyczna wykładnia przepisów kodeksu postępowania cywilnego o składach sądu przez długie lata nie budziła wątpliwości i stanowiła gwarancję rozpoznania sprawy przez sąd „właściwy” w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, czyli ukształtowany i działający zgodnie z ustawą.
