Samoopodatkowanie się mieszkańców gminy może być jedną ze spraw, która jest przedmiotem referendum lokalnego. Referendum w takiej sprawie różni się jednak w istotny sposób od referendów lokalnych prowadzonych w sprawie odwołania organu j.s.t. lub w sprawie istotnej dla wspólnoty samorządowej. Pierwsza różnica jest formalna – rozstrzygnięcie referendalne zapada w takim głosowaniu powszechnym, jeżeli „za” samoopodatkowaniem się opowie się co najmniej 2/3 głosujących w referendum. Druga różnica – materialna dotyczy skutku, jaki wywołuje rozstrzygnięcie referendalne. Jego skutkiem jest nałożenie na członków wspólnoty samorządowej obowiązku polegającego na nałożeniu na nich samych obowiązku ponoszenia nowej daniny publicznej. Istotę referendum lokalnego można sprowadzić do tych dwóch stwierdzeń, które nasuwają się po lekturze przepisów ustawy z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym.